Ἅγιον Ὄρος | Ἅγιο Πάσχα | Ἱερὰ Μονὴ Φιλοθέου
Ἡ Ἱερὰ Μονὴ Φιλοθέου εἶναι κτισμένη σὲ ὑψόμετρο 316 μέτρων, σὲ ὀροπέδιο πάνω στὴ βορειοανατολικὴ πλευρὰ τῆς ἁγιορειτικῆς χερσονήσου. Ὀφείλει τὸ ὄνομά της στὸν ἡσυχαστὴ ὅσιο Φιλόθεο, μαθητὴ τοῦ Ἁγίου Ἀθανασίου, ἐπὶ τῶν ἡμερῶν τοῦ ὁποίου ὑπῆρχε ἡ μικρὴ Μονὴ τῆς Φτέρης στὴν περιοχὴ «Κράββατος», ὅπου σήμερα ὑπάρχει Παρεκκλήσι τοῦ Προφήτη Ἠλία. Ἱστορικά, φαίνεται νὰ προϋπάρχει τοῦ 1015. Στὸ Τυπικὸ Κωνσταντίνου τοῦ Μονομάχου, τοῦ 1045, ἀναγράφεται ὡς «Μονὴ τῆς Θεοτόκου» ἢ «Φιλοθέου». Τὸ 1394 κατέχει τὴ δέκατη τρίτη θέση, ἐνῷ ἀπὸ τὸ 1574 τὴ δωδέκατη. Μὲ τὶς δωρεὲς τοῦ Αὐτοκράτορα Νικηφόρου Βοτανιάτη, στὸ τέλος τοῦ 11ου αἰῶνα, παίρνει ὁλοκληρωμένη μορφὴ Μάνδρας.
Τὸ 1284, μὲ Χρυσόβουλο τοῦ Αὐτοκράτορα Ἀνδρόνικου Παλαιολόγου, ὁρίζεται πνευματικὸς τοῦ Παλατιοῦ ὁ Ἡγούμενος τῆς Μονῆς Μακάριος, μὲ αἴτημα τοῦ ὁποίου ἐνισχύεται οἰκονομικὰ ἡ Μονή. Μετὰ τὴν ἅλωση τῆς Κωνσταντινούπολης, περὶ τὸ 1480, ἡ Ἱερὰ Μονὴ Φιλοθέου διέρχεται περίοδο ἐρήμωσης. Στὴ συνέχεια, κατοικεῖται ἀπὸ Σλάβους μοναχοὺς οἱ ὁποῖοι τὴν μετατρέπουν σὲ ἰδιόρρυθμη καὶ ἀπομακρύνονται ἀπὸ τὴν Ἡγουμενεῖα της οἱ Διονύσιος ἐν Ὀλύμπῳ καὶ Συμεών ὁ Ἀνυπόδητος.
Στὰ τέλη τοῦ 15ου αἰῶνα, οἱ Ἴβηρες Ἡγεμόνες τὴν εὐεργετοῦν καὶ διευρύνουν τὴν Τράπεζα στὶς σημερινές της διαστάσεις. Τὸν Ἰούνιο τοῦ 1533, ἡ Μονὴ πώλησε λόγῳ οἰκονομικῶν της προβλημάτων τὸ Κελί τοῦ Σταυρονικήτα ποὺ μετατράπηκε μεταγενέστερα σὲ Μονή. Τὸ 1734, ὁ Ἡγεμόνας τῆς Βλαχίας Γκίκας ὅρισε μὲ Χρυσόβουλο ἐτήσια χορηγία ὑπὲρ τῆς Μονῆς τὴν ὁποία ὁ βοεβόδας Μαυροκορδάτος συνέχισε. Μὲ τὶς ἐνισχύσεις αὐτές, ἡ Μονὴ ἀνακαινίζεται καὶ ἀνεγείρεται τὸ σημερινὸ Καθολικό. Τὸ 1871, μιὰ μεγάλη πυρκαγιὰ καταστρέφει τὶς Πτέρυγες τῆς Μονῆς, κινδυνεύει τὸ Καθολικὸ καὶ διασώζονται τὰ χειρόγραφα. Ἡ ἀνακαίνισή της κράτησε περισσότερο ἀπὸ 20 χρόνια ἐξαντλῶντας την οἰκονομικὰ μὲ ἀποτέλεσμα νὰ προσφύγει στὴν ἀρωγὴ τῆς Ἱερᾶς Κοινότητος, ἡ ὁποία ἀνταποκρίθηκε μὲ ἀπόφασή της, τὸ 1900.
Τὸ σχῆμα τοῦ μοναστηριακοῦ συγκροτήματος εἶναι περίπου ἕνα ἀκανόνιστο πεντάπλευρο. Μορφολογικὰ διακρίνεται τὸ μεγάλο Κωδωνοστάσιο μὲ τὴν κωνική του στέγη ἐπὶ τῆς εἰσόδου τοῦ Καθολικοῦ. Τὰ κτίρια ποὺ συνθέτουν τὶς Πτέρυγες τῆς Μονῆς προέρχονται ἀπὸ τρεῖς χρονικὲς περιόδους. Ἀρχὲς 16ου, μέσα 18ου καὶ τέλος 19ου αἰῶνα. Ἡ Ἱερὰ Μονὴ Φιλοθέου κατέχει ἀπὸ τὸ 1574 τὴ δωδέκατη θέση στὴν ἱεραρχία τῶν Ἱερῶν Μονῶν τοῦ Ἁγίου Ὄρους. Λειτουργεῖ κοινοβιακὰ ἀπὸ τὸ 1973, μὲ Σιγίλλιο τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχη Δημητρίου. Στὴ Μονὴ ἐγκαταβιώνουν ἑβδομῆντα μοναχοί, ἐνῷ ἄλλοι δέκα στὰ Ἐξαρτήματά της. Ἡγούμενος εἶναι ὁ Ἀρχιμανδρίτης Νικόδημος.
Καθολικό
Τὸ Kαθολικὸ τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Φιλοθέου τιμᾶται στὸν Εὐαγγελισμὸ τῆς Θεοτόκου. Βρίσκεται στὴ νότια πλευρὰ τοῦ περιβόλου καὶ κτίστηκε τὸ 1746 σύμφωνα μὲ μιὰ ἐπιγραφή, πάνω στὰ θεμέλια τοῦ παλαιοῦ Καθολικοῦ ποὺ εἶχε καταρρεύσει. Η σημερινὴ ἔκκεντρη θέση του προσδιορίζει τὴ μικρότερη ἔκταση ποὺ εἶχε ἡ Μονὴ τοὺς πρώτους αἰῶνες τῆς ἵδρυσής της. Ἡ τοιχογράφηση τοῦ κυρίως Ναοῦ ὁλοκληρώθηκε τὸ 1752, ἐνῷ τῆς Λιτῆς καὶ τοῦ Ἐξωνάρθηκα, τὸ 1765. Τὸ δάπεδό του εἶναι μαρμαροστρωμένο ἀπὸ τὸ 1848. Το ξυλόγλυπτο Τέμπλο εἶναι ἀπὸ τὸν προηγούμενο Ναό, τὸν ὁποῖο ὁ Ρῶσος περιηγητὴς Μπάρσκυ εἶχε σχεδιάσει σὲ ρυθμὸ Βασιλικῆς. Οἱ τέσσερεις μεγάλες εἰκόνες τοῦ Χριστοῦ, τῆς Παναγίας, τοῦ Εὐαγγελισμοῦ καὶ τοῦ Ἁγίου Γεωργίου εἶναι τοῦ 1777 καὶ ἐν μέρει ἐπιζωγραφισμένες. Ὡραιότατες εἶναι οἱ εἰκόνες του δωδεκαόρτου, ἰδιαίτερα ἀσυνήθους μεγέθους, Κρητικῆς τεχνοτροπίας, 16ου – 17ου αἰῶνος. Στο ἀριστερὸ προσκυνητάρι τοῦ Καθολικοῦ, βρίσκεται ἡ θαυμαστὴς τέχνης καὶ ἔκφρασης εἰκόνα τῆς Παναγίας της Γλυκοφιλούσας, διασωθεῖσα ἀπὸ τὴν ἐποχή της Εἰκονομαχίας καὶ τὴν ὁποία ἡ παράδοση ἀναφέρει ὡς μία ἀπὸ τὶς ἑβδομῆντα εἰκόνες τοῦ Ἀποστόλου καὶ Εὐαγγελιστῆ Λουκᾶ.
Καμπαναριό
Ὁ πύργος τοῦ Κωδωνοστασίου τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Φιλοθέου εἶναι κτίσμα τοῦ 1764 καὶ εἶναι τῆς ἴδιας ἐποχῆς μὲ τὸ συγκρότημα τοῦ Καθολικοῦ.
Φιάλη
Μεταξὺ τοῦ Καθολικοῦ καὶ τῆς Τράπεζας τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Φιλοθέου ὑπάρχει ἡ Φιάλη τοῦ ἁγιασμοῦ. Οἱ κίονες, καθὼς καὶ τὰ ἐλαφρῶς σκαλισμένα θωράκιά της, εἶναι ὅλα ἀπὸ ὡραῖο, λευκὸ μάρμαρο. Εἶναι ἁγιογραφημένη στὸ θόλο της μὲ παραστάσεις σχετικὲς μὲ τὰ ὕδατα, ὅπως τῆς Βάπτισης τοῦ Χριστοῦ, τῆς διάβασης τῆς Ἐρυθρᾶς Θάλασσας καὶ τῆς Ζωοδόχου Πηγῆς.
Παρεκκλήσια
Ἡ Ἱερὰ Μονὴ Φιλοθέου ἔχει ἐννέα Παρεκκλήσια ἀπὸ τὰ ὁποῖα ἕξι βρίσκονται ἐντός της. Ἀπὸ αὐτὰ τρία βρίσκονται στὸ Καθολικό. Τὸ πρῶτο, τῶν Ἁγίων Ἀρχαγγέλων, δεξιὰ τῆς Λιτῆς μὲ τοιχογραφίες τοῦ 1752. Τὸ δεύτερο, τοῦ Γενεσίου τοῦ Τιμίου Προδρόμου, ἀριστερὰ τῆς Λιτῆς, μὲ τοιχογραφίες τοῦ 1776, τῶν ἱερομονάχων Γαβριὴλ καὶ Νεοφύτου. Τὸ ξυλόγλυπτο Τέμπλο του, τῆς ἴδιας χρονολογίας, εἶναι ὡραιότατο. Τὸ τρίτο, τῆς Ἁγίας Μαρίνης τῆς ὁποίας τὰ ἅγια λείψανα φυλάσσονται στὴ Μονή, στὸ Κωδωνοστάσιο. Στὶς Πτέρυγες στεγάζονται τὸ Παρεκκλήσιο τοῦ Ἱεροῦ Χρυσοστόμου στὸ Συνοδικό, τοῦ Ἁγίου Νικολάου στὸ Ἀρχονταρίκι καὶ τῶν Ἁγίων πέντε μαρτύρων, πάνω ἀπὸ τὴν εἴσοδο τῆς Μονῆς. Τέλος, ἐκτὸς Μονῆς ὑπάρχουν δύο Παρεκκλήσια τῶν Τριῶν Ἱεραρχῶν ἢ Ἁγίου Τρύφωνα, τοῦ Γενεσίου τῆς Θεοτόκου ἢ Παναγούδας, καθὼς καὶ ὁ κοιμητηριακὸς Ναός.
Κοιμητήριο
Ὁ κοιμητηριακὸς Ναὸς τῶν Ἁγίων Πάντων ἀνακαινίστηκε τὸ 1806. Ὁ Ναὸς εἶναι συνεπτυγμένος σταυροειδής. Ἐσωτερικὰ εἶναι μονόχωρος, ἀνεπίχριστος καὶ ἀνιστόρητος. Ἡ ἄνοψή του σχηματίζει ἡμισφαιρικὸ θόλο μὲ ἀνάλαφρη αἴσθηση. Τὸ Τέμπλο του εἶναι ψηλὸ καὶ περίτεχνο ἐσωτερικά.
Αὐλή
Ἡ αὐλὴ τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Φιλοθέου εἶναι σχετικὰ εὐρύχωρη, μὲ καλντερίμι καὶ χλοοτάπητα σὲ ὅλη τὴν ἔκταση. Σ’ αὐτήν, ὑπάρχουν τρεῖς παλιὲς Κρῆνες.
Share this post