Brett Hennig | Direct Democracy
Θα ήθελα να μιλήσω για ένα από τα μεγάλα ερωτήματα, ίσως το πιο μεγάλο ερώτημα: Πώς θα έπρεπε να ζούμε μαζί; Πώς θα έπρεπε μια ομάδα ανθρώπων, που ίσως ζουν σε μια πόλη ή σε μια ήπειρο ή ακόμη σε όλη την οικουμένη να μοιράζονται και να διαχειρίζονται κοινούς πόρους; Πώς θα έπρεπε να ορίζουμε τους νόμους που μας κυβερνούν;
Αυτό ήταν πάντοτε ένα σημαντικό ερώτημα. Και σήμερα, νομίζω ότι είναι πιο σημαντικό από ποτέ, αν θέλουμε να αντιμετωπίσουμε την αυξανόμενη ανισότητα, την κλιματική αλλαγή, την προσφυγική κρίση, που είναι λίγα μόνο από τα πιο σημαντικά ζητήματα. Είναι επίσης ένα πολύ αρχαίο ερώτημα. Οι άνθρωποι έθεταν στον εαυτό τους αυτό το ερώτημα από τότε που ξεκινήσαμε να ζούμε σε οργανωμένες κοινωνίες.
Όπως αυτός εδώ ο τύπος, ο Πλάτωνας. Πίστευε ότι χρειαζόμασταν καλοπροαίρετους φύλακες που θα έπαιρναν αποφάσεις για το ευρύτερο καλό όλων. Βασιλείς και βασίλισσες πίστεψαν ότι θα μπορούσαν να είναι οι φύλακες, αλλά κατά τη διάρκεια επαναστάσεων τύχαινε να χάνουν τα κεφάλια τους. Και αυτό τον τύπο, πιθανόν τον γνωρίζετε. Εδώ στην Ουγγαρία, ζήσατε για πολλά χρόνια προσπαθώντας να εφαρμόσετε τη δική του απάντηση στο πως ζούμε μαζί. Η απάντησή του ήταν βάναυση, σκληρή και απάνθρωπη. Αλλά μια διαφορετική απάντηση, ένα διαφορετικό είδος απάντησης, που βρισκόταν πάνω-κάτω σε νάρκη για 2.000 χρόνια, γνώρισε προσφάτως μεγάλη επιτυχία. Η απάντηση είναι, φυσικά, η δημοκρατία.
Αν ρίξουμε μια γρήγορα ματιά στη σύγχρονη ιστορία της δημοκρατίας, θα δούμε ότι εξελίσσεται κάπως έτσι. Εδώ, θα τοποθετήσουμε τα τελευταία 200 χρόνια. Εδώ πάνω, θα τοποθετήσουμε τον αριθμό των δημοκρατιών. Και το γράφημα κάνει αυτό, το σημαντικότερο σημείο του οποίου είναι η εκπληκτική αύξησή του μέσα στο χρόνο, και αυτός είναι ο λόγος που ο 20ος αιώνας ονομάστηκε αιώνας του θριάμβου της δημοκρατίας, και ο λόγος για τον οποίο, όπως είπε ο Φράνσις Φουκουγιάμα το 1989, ορισμένοι πιστεύουν ότι φτάσαμε στο τέλος της ιστορίας, ότι το ερώτημα πως ζούμε μαζί έχει απαντηθεί, και αυτή η απάντηση είναι η φιλελεύθερη δημοκρατία. Ας διερευνήσουμε αυτό το αξίωμα όμως. Θα ήθελα να μάθω τι πιστεύετε.
Γι’ αυτό θα σας θέσω δύο ερωτήματα και θέλω να σηκώσετε τα χέρια αν συμφωνείτε. Η πρώτη ερώτηση είναι: Ποιός νομίζει ότι είναι καλό να ζει κανείς σε μια δημοκρατία; Σε ποιόν αρέσει η δημοκρατία; Αν μπορείτε να σκεφτείτε κάτι καλύτερο, κρατήστε τα χέρια σας κάτω. Μην ανησυχείτε για όσους δε σήκωσαν το χέρι, είμαι σίγουρος ότι έχουν καλές προθέσεις. Η δεύτερη ερώτηση είναι: Ποιός νομίζει ότι οι δημοκρατίες μας λειτουργούν σωστά; Ελάτε τώρα, όλο και κάποιος πολιτικός θα βρίσκεται ανάμεσα στο ακροατήριο. [Χειροκρότημα]
Όχι. Λέω ότι αν η φιλελεύθερη δημοκρατία είναι το τέλος της ιστορίας, τότε υπάρχει ένα μεγάλο παράδοξο ή μια τεράστια αντίφαση εδώ. Γιατί αυτό; Το πρώτο ερώτημα αφορά το ιδανικό της δημοκρατίας και όλα αυτά τα πλεονεκτήματα είναι πολύ δελεαστικά. Αλλά στην πράξη, δε λειτουργεί. Και αυτό είναι το δεύτερο ερώτημα. Η πολιτική μας είναι προβληματική, δεν εμπιστευόμαστε τους πολιτικούς μας και το πολιτικό σύστημα έχει στρεβλωθεί από ισχυρά προσωπικά συμφέροντα.
Νομίζω ότι υπάρχουν δύο τρόποι να επιλυθεί αυτό το παράδοξο. Ένας είναι να παρατήσουμε τη δημοκρατία: Δε λειτουργεί. Ας εκλέξουμε έναν λαϊκιστή δημαγωγό που θα αγνοεί κάθε δημοκρατικό κανόνα, θα ποδοπατά κάθε ελευθερία και απλώς θα διεκπεραιώνει τα πάντα. Η άλλη επιλογή, νομίζω, είναι να φτιάξουμε αυτό το προβληματικό σύστημα, να φέρουμε την πράξη πιο κοντά στο ιδανικό και να βάλουμε τις διαφορετικές φωνές της κοινωνίας μέσα στα κοινοβούλιά μας και να τους κάνουμε να φτιάξουν μελετημένους και στέρεους νόμους για το μακροπρόθεσμο καλό όλων. Πράγμα που με οδηγεί στην ιδέα μου, τη στιγμή της επιφοίτησής μου. Θέλω να ασκήσετε κριτική. Θέλω να αναρωτηθείτε: «Γιατί δε θα λειτουργούσε αυτό;» Και μετά ελάτε και μιλήστε μαζί μου. Ο όρος είναι «κλήρωση». Αλλά συνήθως αναφέρεται ως «τυχαία επιλογή». Και η βασική ιδέα είναι πολύ απλή: Επιλέγουμε ανθρώπους στην τύχη και τους βάζουμε στη βουλή. [Χειροκρότημα]
Ας το σκεφτούμε λίγα λεπτά ακόμη, εντάξει; Φανταστείτε ότι σας διαλέξαμε εσάς κι εσάς κι εσάς κι εσάς εκεί πίσω και ένα σωρό ακόμη τυχαίους ανθρώπους, και σας βάλαμε στη βουλή για τα επόμενα δύο χρόνια. Φυσικά, θα οργανώναμε την επιλογή ώστε να διασφαλίσουμε ότι αντιστοιχεί στο κοινωνικοοικονομικό και δημογραφικό προφίλ της χώρας και ότι είναι ένα αληθινά αντιπροσωπευτικό δείγμα ανθρώπων. Πενήντα τοις εκατό θα ήταν γυναίκες. Πολλοί θα ήταν νέοι, αρκετοί θα ήταν γέροι, λίγοι θα ήταν πλούσιοι, αλλά οι περισσότεροι θα ήταν συνηθισμένοι άνθρωποι σαν εσάς κι εμένα. Θα ήταν ένας μικρόκοσμος της κοινωνίας. Και αυτός ο μικρόκοσμος θα προσομοίωνε πως θα σκεφτόμασταν όλοι αν είχαμε το χρόνο, τις πληροφορίες και μια σωστή διαδικασία για να φτάσουμε στην ηθική ουσία των πολιτικών αποφάσεων. Και παρόλο που μπορεί να μην βρίσκεστε σε αυτή την ομάδα, κάποιος της ίδιας ηλικίας, του ίδιου φύλου, κάποιος από τα μέρη σας και κάποιος με το ίδιο υπόβαθρο θα βρισκόταν σ' εκείνον το χώρο.
Οι αποφάσεις που θα ληφθούν από αυτούς θα στηρίζονται στη σοφία του πλήθους. Θα αποτελέσουν κάτι μεγαλύτερο από το άθροισμα των μερών. Θα εξασκήσουν την κριτική τους σκέψη έχοντας πρόσβαση σε εμπειρογνώμονες, που θα ήταν διαθέσιμοι, αλλά χωρίς να έχουν εξουσία. Και θα μπορούσαν να αποδείξουν ότι η διαφορετικότητα οδηγεί σε ικανότητα όταν αντιμετωπίζουμε το ευρύ φάσμα κοινωνικών ζητημάτων και προβλημάτων. Δε θα ήταν κυβέρνηση με δημοσκοπήσεις. Δε θα ήταν κυβέρνηση με δημοψήφισμα. Αυτοί οι πληροφορημένοι, ενσυνείδητοι άνθρωποι θα ήταν πέρα από την κοινή γνώμη κατά τη λήψη δημόσιων αποφάσεων.
Ωστόσο, θα υπήρχε μια σοβαρή παρενέργεια: Αν αντικαθιστούσαμε τις εκλογές με κλήρωση και κάναμε τη βουλή μας αληθινά αντιπροσωπευτική της κοινωνίας, αυτό θα σήμαινε το τέλος για τους πολιτικούς. Και είμαι σίγουρος ότι όλοι πολύ θα λυπόμασταν γι’ αυτό. [Χειροκρότημα]
Είναι πολύ ενδιαφέρον ότι η τυχαία επιλογή ήταν βασικό στοιχείο κατά την εφαρμογή της δημοκρατίας στην αρχαία Αθήνα. Αυτός ο μηχανισμός ονομάζεται κληρωτίδα. Είναι ένας αρχαίος αθηναϊκός μηχανισμός τυχαίας επιλογής. Οι αρχαίοι Αθηναίοι επέλεγαν πολίτες στην τύχη για να καλύψουν την πλειονότητα των πολιτικών τους θέσεων. Γνώριζαν ότι οι εκλογές ήταν αριστοκρατικοί μηχανισμοί. Γνώριζαν ότι οι επαγγελματίες πολιτικοί ήταν κάτι προς αποφυγή. Νομίζω ότι κι εμείς τα γνωρίζουμε αυτά. Αλλά ακόμη πιο ενδιαφέρουσα από την αρχαία χρήση της τυχαίας επιλογής είναι η σύγχρονη αναβίωσή της. Η εκ νέου ανακάλυψη της ορθότητας της τυχαίας επιλογής στην πολιτική έχει γίνει τόσο συνήθης τελευταία, ώστε υπάρχουν πολλά παραδείγματα για να μιλήσει κανείς γι’ αυτά.
Φυσικά, έχω επίγνωση ότι θα είναι δύσκολο να το θεσπίσουμε αυτό στα κοινοβούλιά μας. Δοκιμάστε αυτό, πείτε σ’ έναν φίλο σας: «Νομίζω ότι θα έπρεπε να γεμίσουμε τη βουλή με τυχαίους ανθρώπους». «Αστειεύεσαι; Κι αν διαλέξουν το γείτονά μου; Ο ηλίθιος δεν ξέρει καν να ξεχωρίσει ότι πάει προς ανακύκλωση». Αλλά αυτό που προκαλεί έκπληξη και αποτελεί δεινή και δελεαστική απόδειξη από όλα αυτά τα σύγχρονα παραδείγματα είναι ότι πράγματι λειτουργεί. Αν δώσεις στους ανθρώπους ευθύνες, λειτουργούν υπεύθυνα. Μη με παρεξηγείτε - δεν είναι πανάκεια. Το ερώτημα δεν είναι αν αυτό θα ήταν τέλειο. Φυσικά κι όχι. Οι άνθρωποι κάνουν αναπόφευκτα λάθη και οι στρεβλές επιρροές θα εξακολουθήσουν να υπάρχουν.
Το ερώτημα είναι: Θα ήταν καλύτερο; Κι η απάντηση σ' αυτό το ερώτημα, για μένα τουλάχιστον, είναι προφανώς ναι. Πράγμα που μας επιστρέφει στο αρχικό μας ερώτημα: Πώς θα έπρεπε να ζούμε μαζί; Και τώρα έχουμε μια απάντηση: Με μια βουλή που σχηματίζεται με κλήρωση. Πώς όμως θα φτάσουμε από εδώ εκεί; Πώς θα μπορούσαμε να διορθώσουμε το προβληματικό μας σύστημα και να ξαναφτιάξουμε τη Δημοκρατία του 21ου αιώνα;
Υπάρχουν πολλά πράγματα που μπορούμε να κάνουμε, και που, στην πραγματικότητα, συμβαίνουν αυτή την στιγμή. Μπορούμε να πειραματιστούμε με την κλήρωση. Μπορούμε να την εισάγουμε στα σχολεία, σε χώρους εργασίας κι άλλους οργανισμούς, όπως η Δημοκρατία στην Πράξη κάνει στη Βολιβία. Μπορούμε να κάνουμε επιτροπές πολιτικής και συνελεύσεις πολιτών, όπως το newDemocracy Foundation κάνει στην Αυστραλία, όπως το Jefferson Center στις ΗΠΑ και όπως η ιρλανδική κυβέρνηση κάνει αυτή τη στιγμή. Θα μπορούσαμε να δημιουργήσουμε ένα κοινωνικό κίνημα που απαιτεί αλλαγή, όπως το Sortition Foundation κάνει στη Μεγάλη Βρετανία. Και κάποια στιγμή, θα έπρεπε να το θεσπίσουμε.
Ίσως, το πρώτο βήμα θα ήταν μια δεύτερη αίθουσα συνεδριάσεων στη βουλή, γεμάτη από τυχαία επιλεγμένους ανθρώπους, μια σύγκλητος πολιτών, αν θέλετε. Γίνεται μια εκστρατεία για μια σύγκλητο πολιτών στη Γαλλία και μια ακόμη εκστρατεία στην Σκοτία και, φυσικά, θα μπορούσε να γίνει κι εδώ, στην Ουγγαρία. Θα ήταν ένα είδος Δούρειου Ίππου στην καρδιά της κυβέρνησης. Και μετά, όταν θα γίνει αδύνατον να καλύψουμε τις ρωγμές στο υπάρχον σύστημα, θα πρέπει να πάμε και να αντικαταστήσουμε τις εκλογές με κλήρωση.
Ελπίζω. Εδώ στην Ουγγαρία, γεννήθηκαν συστήματα και συστήματα κατέρρευσαν και αντικαταστάθηκαν στο παρελθόν. Η αλλαγή μπορεί να συμβεί και συμβαίνει. Το ζήτημα είναι πότε και πως.
Ευχαριστώ! [Ουγγρικά] Ευχαριστώ! [Χειροκρότημα]
Share this post